Birleşmiş Milletler

Engellilerin Haklarına ilişkin Sözleşme

18 Haziran 2014


Engellilerin Haklarına ilişkin Komite

Başvuru No: 8/2012, X -Arjantin

Komite tarafından on birinci oturumda (31 Mart-11 Nisan 2014) kabul edilen görüşler

 

Değerlendirme

Birleşmiş Milletler Engellilerin Haklarına ilişkin Sözleşme 162  devlet tarafından onaylanmış, bu devletlerden 87’si Sözleşmenin bireysel başvuru yolunu da kabul etmiştir.  Türkiye, Birleşmiş Milletler Engellilerin Haklarına ilişkin Sözleşme’yi 28 Eylül 2009’da onaylamıştır.

X-Arjantin kararı, Birleşmiş Milletler Engellilerin Haklarına ilişkin Sözleşmenin engelli mahpuslar bakımından ne tür yükümlülükler getirdiğini somutlaştırması açısından önemlidir. Hapishanelerde engelli mahpuslar ile ilgili düzenlemelerin erişilebilirlik, eşitlik, ve fiziksel ve ruhsal bütünlüğüne saygı çerçevesinde nasıl düzenlenmesi ve bu düzenlemelerin yargı tarafından nasıl denetlenmesi gerektiği ile ilgili yol göstermektedir.

Kararda Engellilerin Haklarına ilişkin Komite Arjantin’in Sözleşmenin genel bir erişilebilirlik yükümlülüğü düzenleyen 9. maddesinin 1(a) ve (b) fıkralarını, kişi güvenliği ve özgürlüğünü koruyan 14. Maddenin 2. fıkrasını ve kişinin fiziki ve ruhsal bütünlüğünü koruyan hakkını düzenleyen 17. Maddeyi ihlal ettiğini değerlendirmektedir.

Karar, Birleşmiş Milletler Engellilerin Haklarına ilişkin Sözleşme’nin insan hakları hukukuna kazandırdığı ‘erişilebilirlik’ ve ‘makul düzenleme yapmak’ standartlarının somut olayda içini doldurması açısından önemlidir.

Komite, tüm Sözleşme için genel kapsamlı bir yükümlülük olan erişilebilirlik yükümlülüğünü belirlerken bu yükümlülüğün hem eşitlik hem de onurlu ve bağımsız yaşam ayakları olduğuna  vurgu yapmaktadır. Engelli mahpusların cezaevi imkânlarına ve hizmetlerine diğer mahkûmlarla eşit şartlarda erişimin sağlanmasının esastır. Engelli mahpuslar, engelleri sebebi ile engelli olmayan mahpuslardan daha olumsuz fiziksel ve sosyal koşullarda yaşamamalıdır. Özgürlüğünden yoksun bırakılmış olan engelli kişilerin alıkonma yerlerinde ve hapishanelerde bağımsız bir şekilde yaşayabilmesini ve yaşama her açıdan tam anlamıyla katılabilmesini sağlamak da erişilebilirlik yükümlülüğü kapsamındadır.

Erişilebilirlikten veya makul düzenlemelerden yoksunluk sebebiyle, engelli kişilerin alıkonulma ve hapishane koşulları zalimane, insanlık dışı veya küçük düşürücü muamele teşkil edebilir veya engelli mahpusların kişilerin fiziksel ve ruhsal bütünlüğünü zedeleyecek denli eziyetli hale gelebilir. Düzenlemelerin eksikliği ve bu eksikliklerin yargı tarafından dikkate alınmaması ayrımcılık olarak da değerlendirilebilir.

Komite, yargıçlara, diğer yargı görevlilerine ve başta sağlık personeli olmak üzere cezaevi görevlilerine Birleşmiş Milletler Engellilerin Haklarına ilişkin Sözleşme standartları ile ilgili yeterli ve düzenli eğitimler verme gerekliliğinin altını çizmektedir.

Değerlendirme: Başak Çalı

Çeviri: Defne Orhun